Dit liveblog is gesloten
Prinsjesdag 2020 zit erop, morgen reageert de Tweede Kamer op de plannen tijdens de tweedaagse Algemene Politieke Beschouwingen. Eén ding is zeker: het wordt geen gemakkelijk debat voor het kabinet.
Ook de Algemene Politieke Beschouwingen volg je op onze site, vanaf morgenochtend 09.30 uur.
Studenten- en scholierenorganisaties maken zich zorgen over het toekomstperspectief dat het kabinet jongeren biedt.
,,De crisis brengt jongeren massaal in de knel. Het kabinet blijft benadrukken hoe belangrijk jongeren zijn voor de toekomst, maar acties om de toenemende studieschulden, jeugdwerkloosheid en huurprijzen aan te pakken blijven uit of zijn onvoldoende om jongeren uit de nood te helpen'', zegt voorzitter Lyle Muns van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb).
Een kabinet dat tientallen miljarden spendeert aan de bestrijding van de coronacrisis kan makkelijker ‘nu even niet’ zeggen tegen andere dure wensen uit de samenleving. Toch telt deze Prinsjesdag een aantal bescheiden winnaars, en verliezers die het gelag betalen. We zetten ze op een rij.
Voor PvdA-leider Lodewijk Asscher zijn de plannen van het kabinet voor volgend jaar onvoldoende. ,,De begroting is echt nog niet goed. '' Hij wil dat het kabinet meer geld stopt in werk, woningbouw, zorg en onderwijs.
De regering is afhankelijk van de oppositie om de plannen door het parlement te krijgen. Zowel in de Tweede als Eerste Kamer heeft het kabinet geen meerderheid. Bij de steunpakketten en de pensioenhervorming zocht het kabinet eerder al steun bij de PvdA en GroenLinks.
Asscher maakt zich grote zorgen over een tweede besmettingsgolf. Dat de koning waarschuwde in de troonrede voor zware economische terugslag 'is terecht want het aantal besmettingen loopt helemaal uit de hand'. Maar hij had liever gezien hoe het kabinet de besmettingen verder wil indammen. Hij vindt de huidige toestand 'bloedlink'.
Niet elke zorgmedewerker krijgt de beloofde coronabonus van 1000 euro nog dit jaar op de rekening gestort. Het kabinet zegde toe dat het extraatje vóór kerst zou worden overgemaakt, maar dat gaat toch niet in alle gevallen lukken, geven Dat ministers Hugo de Jonge (Volksgezondheid) en Tamara van Ark (Medisch zorg) toe.
Opmerkelijk, want premier Rutte deed half augustus nog een toezegging aan de Kamer: ,,We proberen het echt vóór kerst op de salarisstroken te hebben van de mensen die het betreft.” Hij maakte daar 800.000 medewerkers in de zorg blij mee.
Wil jij weten wat de kabinetsmaatregelen voor jouw portemonnee betekenen? Hieronder kun je dit in één oogopslag zien met de koopkrachtberekenaar van het Nibud.
De grootste onderwijsbond AOb is teleurgesteld in de keuzes van het kabinet. ,,Helaas kiest dit kabinet weer niet voor structureel investeren in onderwijs, terwijl de nood zo hoog is'', stelt een woordvoerder.
De miljoenen die vrijgemaakt worden, zijn veelal voor één jaar, stelt de bond, terwijl al voor de coronacrisis grote problemen bestonden vanwege het groeiende lerarentekort. ,,Daarmee los je niets structureel op. Met een paar campagnefilmpjes los je het tekort niet op. Daarvoor is heel veel extra geld nodig voor de lange termijn.''
Ondertussen heeft de politie een einde gemaakt aan een protest van de actiegroep Extinction Rebellion in Den Haag. De politie hield elf demonstranten aan bij Paleis Noordeinde voor baldadigheid.
Een groep demonstranten had zich rond 14.30 uur vastgeketend aan het hek van het paleis. De troonrede was op dat moment al afgelopen.
Verderop in de stad droegen andere leden van dezelfde actiegroep een 'Traanrede' voor. Zij gaven hun versie van de troonrede deze naam, omdat zij de 'staat van het klimaatbeleid om te huilen' vinden.
VNO-NCW en MKB-Nederland staan positief tegenover de koers van het kabinet om investerend de crisis uit te komen. Het steun- en herstelpakket, het nieuwe Groeifonds, de nieuwe investeringskorting en de tal van andere maatregelen geven vertrouwen, aldus de ondernemersverenigingen.
Desondanks heeft Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, ook aanmerkingen op de plannen van het kabinet. ,,De fiscale maatregelen tegen familiebedrijven rondom box 2, de versnelde afbouw van de zelfstandigenaftrek en het feit dat er nog steeds onbedoeld ondernemers buiten de corona-steunmaatregelen vallen, helpen niet. We gaan de komende maanden kijken wat we politiek voor elkaar kunnen boksen om dat te verbeteren.''
Ondanks de coronacrisis gaan bijna alle inkomensgroepen en huishoudtypes er komend jaar op vooruit. Dat geldt alleen niet voor AOW’ers met een hoog aanvullend pensioen en alleenstaande ouders die het minimumloon verdienen. Die gaan er respectievelijk zo'n 0.4 en 0.9 procent op achteruit.
Zo’n 260.000 mensen die in een sociaal huurhuis wonen, krijgen volgend jaar een eenmalige huurverlaging. Het gaat om huurders die weinig verdienen, maar wél een hoge huur betalen. Gemiddeld zijn deze huurders straks 40 euro per maand minder kwijt.
De huurverlaging kost in totaal 160 miljoen euro. ,,Deze huurverlaging is echt gericht op die mensen die te hoge woonlasten hebben en daardoor kwetsbaar zijn voor betaalrisico’s en schulden’’, zegt minister Kajsa Ollongren (Wonen). ,,Die mensen wil ik hiermee meer financiële ruimte geven, zodat er aan het einde van de maand ook geld overblijft voor andere dingen.’’
Minister Wopke Hoekstra (Financiën) is nu de plenaire zaal van de Tweede Kamer om het koffertje met de kabinetsplannen voor volgend jaar te overhandigen. Hij benadrukt dat we 'door een diep dal' gaan, maar is wel optimistisch. ,,We zetten alles op alles om de schade te beperken.''
Het kabinet wil volgens hem 'een stabiele factor zijn in deze ingewikkelde en onvoorspelbare tijd'. Daarom houdt het vast aan eerder beloofde lastenverlichtingen en investeringen in bijvoorbeeld onderwijs, veiligheid en duurzaamheid. Daarnaast blijft het veel geld uitgeven om banen te behouden en werkgevers te helpen zich aan te passen aan de coronacrisis.
Een derde prioriteit voor het kabinet is het weerbaarder maken van de Nederlandse economie op de langere termijn, aldus de bewindsman. Eerder werd al aangekondigd dat daarvoor een Nationaal Groeifonds wordt opgericht, waarmee in de komende vijf jaar 20 miljard euro wordt geïnvesteerd.
Hoekstra erkent dat het ook met alle steunmaatregelen 'niet lukt om alle pijn die het virus veroorzaakt weg te nemen'. Wel wordt geprobeerd zoveel mogelijk banen te behouden, en waar dat niet lukt om mensen te helpen aan ander werk, zodat zij niet in armoede en schulden terechtkomen. Om de economie een impuls te geven worden investeringen in onder meer infrastructuur ter waarde van 2 miljard euro naar voren gehaald.
GroenLinks-voorman Jesse Klaver vindt dat solidariteit, waar de koning over sprak in de troonrede, ook centraal moet staan in de begroting voor het komende jaar. ,,Het was mooi hoe de koning ons land een hart onder de riem stak, met zijn woorden over veerkracht en solidariteit in deze crisistijd. Diezelfde solidariteit moet wat ons betreft terugkomen in de begroting: niet miljarden aan grote bedrijven geven, maar zorgpersoneel beter belonen en huren verlagen.''
Klaver vindt ook dat de aanpak van de klimaatcrisis voorop moet staan. ,,De koning sprak ook veel over jongeren en de nieuwe generatie. Als de regering die woorden meent dan moet er nu maximaal worden ingezet op de aanpak van de klimaatcrisis. Op daadkrachtig klimaatbeleid kunnen we niet nog langer wachten.''
Om 15.00 uur overhandigt minister Wopke Hoekstra (Financiën) de kabinetsplannen voor volgend jaar aan de Tweede Kamer. Lees hier wat er al van de plannen is gelekt.
Zoals elk jaar is de outfit van koning Máxima onderwerp van gesprek. Dit jaar heeft ze haar jurk van Claes Iversen, die ze al eens tijdens het officiële bezoek van het Jordaanse koningspaar in 2018 droeg, in een nieuw jasje gestoken. De japon, die voorheen fel was, is nu omgedoopt tot een okergeel stuk.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn direct na het voorlezen van de troonrede vertrokken. Omdat de terugrit buiten beeld plaatsvond, is het onduidelijk waar ze nu naartoe gaan.
Een ding is zeker: dit jaar is er geen traditionele balkonscène bij paleis Noordeinde. Normaliter zwaait de koninklijke familie naar het publiek, maar vanwege de coronabeperkingen is dat niet mogelijk.
Direct na de troonrede volgen de reacties. Vakbond CNV vindt het vooral zaak dat werk wordt gemaakt van begeleiding van en naar werk. De bond benadrukt dat er nog genoeg 'donkere wolken' boven de Nederlandse economie hangen.
In het bijzonder wijst de bond op de werkloosheid die naar verwachting zal oplopen tot boven de 500.000. ,,Dit geeft deze zonnige dag een nare afdronk'', aldus CNV.
"2021 wordt het jaar van grote verschuivingen op de arbeidsmarkt. Waar de ene sector tekorten kent, loopt de werkloosheid in andere sectoren snel op", zegt CNV-voorzitter Piet Fortuin. "We moeten daarom vol op het orgel als het hier om gaat.''
Einde van de troonrede. De volledig tekst lees je hier terug.
Koning Willem-Alexander sluit de troonrede af met de coronacrisis. ,,De coronacrisis stelt ons ernstig op de proef in alles wat van waarde is: gezondheid, werk, familie en vriendschappen. En we realiseren ons: juist nu wordt gezamenlijkheid en verantwoordelijkheid gevraagd.''
,,Onze belangrijkste zekerheid is dat Nederland economisch, sociaal en mentaal steeds veerkracht toont. De opdracht in het parlementaire jaar dat vandaag begint, is over deze crisis heen de toekomst te blijven zien en te blijven werken aan perspectief voor alle generaties.''
De koning snijdt een belangrijk punt aan: het kabinet belooft huurverlaging voor mensen met een laag inkomen.
,,De vraag naar woningen blijft groot. Onder regie van het Rijk wordt de woningbouw versneld. Starters hoeven de komende vijf jaar geen overdrachtsbelasting te betalen. De regering stelt voor de huur te verlagen voor mensen met een laag inkomen in een dure corporatiewoning'', aldus de koning.
De koning benadrukt hoe belangrijk vertrouwen in de regering is. ,,De overheid moet naast mensen staan, niet tegenover mensen. Daarom is het zo belangrijk dat de inwoners van Groningen die door de aardbevingen zijn getroffen zo snel mogelijk kunnen rekenen op herstel van de geleden schade en versterking van hun huizen, en is de regering er alles aan gelegen de gedupeerde ouders in de toeslagenaffaire snel te compenseren.''
De koning staat ook stil bij discriminatie in Nederland. ,,Een wezenlijke bedreiging voor de kwaliteit van de rechtsstaat is dat in ons land iemands huidskleur of naam nog te vaak bepalend is voor zijn of haar kansen. Dat is onaanvaardbaar'', aldus de koning.
,,Het maatschappelijk debat hierover schuurt soms, maar kan ons ook verder brengen in de strijd tegen discriminatie, racisme en ongelijke behandeling. Bestaande verschillen overbruggen begint bij de bereidheid naar elkaar te luisteren.''
De koning waarschuwt dat we economisch zwaar geraakt worden door de coronacrisis. ,,Hoe precies, hangt af van de vraag tot wanneer en in welke mate het coronavirus ons in zijn greep blijft houden. Maar alle recente cijfers en ramingen zijn ongekend in vredestijd.'' We moeten rekening houden met een 'zware economische terugslag'.
Het Nederlandse regering gaat niet bezuinigen, maar investeren voor 'baanbehoud, goede voorzieningen en een schoner land'. ,,Op die pijlers rusten de plannen van de regering voor het komende jaar.''
De terugslag zal ook doorwerken in de overheidsfinanciën, aldus het staatshoofd. De Nederlandse economie en overheidsfinanciën zijn 'veerkrachtig' en hebben de eerste klap van de coronacrisis kunnen opvangen.
Toch gebeurt er ook veel goeds, benadrukt de koning. ,,Het blijft bijzonder hoe Nederlanders er voor elkaar zijn als de nood aan de man komt.'' Hij prijst ook de veerkracht van de ondernemers, leraren die online les gaven. ,,Nederland heeft laten zien saamhorig, verantwoordelijk en flexibel te zijn.''
,,Door het coronavirus werd dit voorjaar ineens anders dan anders'', aldus de koning. Hij bedankt de mensen in de zorg en anderen die keihard hebben gewerkt om de coronacrisis het hoofd te bieden.
,,Corona raakt ons allemaal'', gaat hij verder. ,,Voor alle gevoelen van eenzaam en verlies, moet ruimte zijn in de samenleving.''
De troonrede gaat beginnen.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima lopen nu de zaal van de Grote Kerk binnen.
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn zojuist vertrokken van paleis Noordeinde. Over een paar minuten zullen ze aankomen bij de Grote Kerk.
Het wachten is nu op koning Willem-Alexander, voor het uitspreken van de troonrede. Er wordt nu niet meer gesproken in de zaal door de Kamerleden.
Na de troonrede zal de zaal niet voltallig het driewerf hoera uitspreken. Dat valt onder een 'spreekkoor', wat op dit moment verboden is vanwege de coronacrisis. Voorzitter Bruijn zal het hoera uitspreken namens iedereen.
Jan Anthonie Bruijn, de voorzitter van de Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal is aangekomen in de Grote Kerk om de vergadering te openen. De kabinetsleden - minus de staatsecretarissen - zijn inmiddels ook gearriveerd.
De Grote Kerk stroomt inmiddels vol. Vrijwel alle politici zijn aanwezig, het wachten is nog op de kabinetsleden. Daarna volgt koning Willem-Alexander, die naar verwachting 13.20 uur aankomt voor uit het uitspreken van de troonrede.
Studenten van het mbo hebben ervoor gezorgd dat Kamerleden er piekfijn uitzien voor Prinsjesdag:
Een aantal organisaties heeft Prinsjesdag aangegrepen om actie te voeren. FNV draagt om 12.00 uur voorafgaand aan de troonrede een eigen troonrede voor. De vakbond vraagt om aandacht voor kwetsbare mensen in de samenleving en wil een hoger minimumloon.
Actiegroep Extinction Rebellion draagt in het stadscentrum zijn eigen troonrede voor, met de naam 'Traanrede'. De groep koos die naam omdat ze het klimaatbeleid om te huilen vindt.
Actiegroep Geen Dor Hout rijdt rond met een bus met reclamebord. Hierop worden twitterberichten gedeeld van mensen die de hashtag geendorhout hebben gebruikt. De groep wil meer aandacht voor de 6 miljoen mensen die in de risicogroep van corona vallen. De regering moet volgens de actievoerders meer rekening houden met ouderen en chronisch zieken.
Vlak bij het Malieveld is een handjevol mensen bijeengekomen die protesteren tegen de coronamaatregelen. Er zijn onder anderen aanhangers van Nederland in opstand en Viruswaarheid aanwezig.
Ook dit jaar dragen politici weer een verscheidenheid aan hoedjes. SP'er Sandra Beckerman draagt vandaag een creatie met een boodschap.
Eerste en Tweede Kamerleden zijn vanaf het Binnenhof op weg naar de Grote Kerk om daar de troonrede van de koning bij te wonen. Hoewel de kerk maar een paar honderd meter verderop is, worden de parlementariërs met busjes vervoerd. Ze krijgen politie-escorte. Rond de kerk is alles afgeschermd en er vliegt een helikopter boven het centrum.
De politici dragen speciale voor Prinsjesdag gemaakte mondkapjes in de bus. In de kerk staan de rode stoelen ver van elkaar af.
In de kerk is weliswaar meer plek dan in de Ridderzaal, maar toch kunnen partners en andere gebruikelijke gasten er niet bij zijn. Enkele tientallen Kamerleden laten verstek gaan. Ongeveer 270 mensen kunnen dit jaar de troonrede bijwonen. In de Ridderzaal waren altijd zo'n duizend gasten welkom bij het uitspreken van de troonrede.De kabinetsplannen zijn getekend en kunnen vanmiddag door Minister Wopke Hoekstra (Financiën) worden aangeboden aan de Tweede Kamer. Lees hier wat er al van de plannen is gelekt.
Nederland kijkt somberder aan tegen de toekomst dan een aantal jaar geleden, blijkt uit het jaarlijkse onderzoek van Ipsos in opdracht van de NOS. Zo’n 59 procent van de Nederlanders zegt dat het in het algemeen de verkeerde kant op gaat. Aan het begin van deze kabinetsperiode was dat nog 41 procent.
Het is het voor het eerst in vier jaar dat een meerderheid van de Nederlanders somber gestemd is. Vooral op het gebied van de economie is de mineur toegenomen. Ruim de helft denkt dat de economie de komende twaalf maanden gaat verslechteren. Vorig jaar was dat nog geen een derde.
Ondanks alle oproepen om op Prinsjesdag uit de Haagse binnenstad te blijven, staan er toch enkele toeschouwers in oranje kledij. In de stad is veel politie op de been, maar ze laten de koningshuisliefhebbers voorlopig met rust.
Dik Letsch (77) staat traditiegetrouw in de binnenstad van Den Haag. Hij gaat al zeventig jaar onafgebroken. ,,Van het volkslied krijg ik kippenvel en ik houd van de sfeer op deze dag'', zegt hij. Ook deze historisch stille editie laat hij niet aan zich voorbij gaan. ,,Het is een bijzondere dag'', aldus Letsch. ,,De gezelligheid is weg. Maar het is traditie. Je moet er van maken wat je kan.''
Ondertussen worden in de Grote Kerk de laatste voorbereidingen getroffen voor de troonrede.