Kamervoorzitter Vera Bergkamp sluit de vergadering omdat de premier nog andere verplichtingen heeft vandaag. Later vandaag is er een moment om te stemmen op onder andere de motie van wantrouwen die was ingediend door Geert Wilders.
Hiermee is dit liveblog afgesloten. Bedankt voor het lezen.
Een aantal zaken heeft de minister president toegezegd in een brief uit te breiden. Het verzoek van Jesse Klaver (GroenLinks) om dat voor 18 uur te doen, wordt gehonoreerd, aldus de premier. Nu moet de premier gauw weg.
Verslaggever Niels Klaassen over het sms-debat:
Jesse Klaver (GroenLinks) is nog steeds ontevreden over het antwoord van de premier om de sms-gegevens niet te delen. Volgens Klaver onthoudt de premier de informatie zonder goede reden. Rutte wil daar alsnog niet verder op in gaan, maar daar heeft Klaver geen vrede mee.
Rutte zegt dat je niets aan de gegevens hebt omdat het aantal sms'jes niets zegt over de inhoud. Klaver stelt dat de enige reden om het niet te delen zou zijn als dat 'in landsbelang' is volgens grondwetsartikel 68, en de GroenLinksleider denkt niet dat die er is. Hij wil er schriftelijk op terugkomen omwille van de tijd.
Pieter Omtzigt en Geert Wilders sluiten bij het verzoek van Klaver aan. Wilders 'vindt dat het nu moet'. ,,Schandalige arrogantie", aldus Wilders.
Het debat is weer van start. Meerdere Kamerleden delen hun onvrede dat ze via de Volkskrant te weten moeten komen over sms-gegevens van de premier, terwijl Rutte die zelf niet wil geven.
Premier Rutte verklaart dat er in die tijd geen beleidsinhoudelijke sms'jes waren gestuurd omdat de coronabestuurders destijds 'constant' in crisisoverleg zaten. Veel was er dus niet veel te sms'en over beleid.
Geert Wilders (PVV) denkt dat er nog een 'beerput' te vinden is over het artikel. Rutte ontkent: ,,Die is er niet."
Kamervoorzitter Vera Bergkamp deelt dat de premier tien minuten nodig heeft om zich voor te bereiden op zijn reacties op alles wat gezegd is in de tweede termijn. De vergadering is geschorst tot 15.50.
Stieneke van der Graaf (CU) dient twee moties in. De eerste stelt om de regels over archivering aan te scherpen zodat er minder onduidelijkheid bestaan. De tweede stelt dat tekstberichten ook integraal opgenomen moeten worden, en dat mondelinge overdracht niet geldt.
Freek Jansen (FVD): ,,Het debat heeft alleen maar verder onderschreven wat we al wisten." Hij steunt de motie van wantrouwen die Geert Wilders heeft opgesteld.
Joost Snelle (D66) is blij dat de premier toezegging heeft gedaan om in de toekomst zaken in de archiefwet te veranderen. Hij vraagt zich af wat de premier vanaf nu zelf anders gaat doen.
Geert Wilders (PVV) deelt een bericht van de Volkskrant. Zij stellen dat de premier nooit berichten heeft gearchiveerd die vanuit hem gestuurd waren naar anderen. Zo zouden er geen berichten zijn gestuurd naar RIVM-baas Van Dissel, toenmalige gezondheidsminister Hugo de Jonge of voorzitter van het Veiligheidsberaad Hubert Bruls. Hij snapt niet hoe er geen enkele bestuurlijk relevante berichten zijn gestuurd door de premier tijdens de coronacrisis.
Zojuist heeft de rijksoverheid naar een bericht van premier Mark Rutte het beruchte sms-contact tussen Femke Halsema en Mark Rutte over de coronademonstraties in Amsterdam gedeeld waar veel over gedebatteerd is vandaag. Rutte zou het wel hebben doorgestuurd ter archivering, maar het was nergens in de archieven te bekennen.
Ulysse Ellian (VVD) dient een motie in om een uniforme werkwijze te maken voor bewindspersonen voor het archiveren van tekstberichten. Ook moet daar meer controle in komen, aldus Ellian.
Jesse Klaver (GroenLinks) vraagt of de VVD GroenLinks steunt in het opvragen van de sms-gegevens van de premier. Ellian zegt niet zeker te weten of het relevante informatie is. Klaver: ,,En daar ligt nu het probleem. De Kamer hoort gesteund te worden als het informatie opvraagt."
Laurens Dassen (Volt) dient een motie in. Hij wil het 'Noorweegse systeem' invoeren in Nederland, waarbij de telefoons van ministers aan het einde van iedere week automatisch uitgelezen worden en gearchiveerd, waarna er pas zaken verwijderd kunnen worden.
Esther Ouwehand (PvdD) herinnert de premier aan de enquetecommissie van het toeslagenschandaal. Daaruit bleek dat de Kamer niet genoeg ruimte kreeg om het kabinet te controleren. Ze steunen de motie van wantrouwen.
Kees van der Staaij (SGP) noemt nog het onderscheid tussen gezond en giftig wantrouwen. ,,Het is niet per se gezellig hoe het naar voren kwam, maar wel goed. Het is goede stof voor verdere doordenking."
Attje Kuiken (PvdA) parkeert even haar chagrijn en ongemak. ,,Het is onze rol om de premier te ondervragen, of hij het nou leuk vindt of niet." Ze zegt vraagtekens te blijven zetten bij bepaalde missende sms'jes.
Geert Wilders (PVV) wilt dat de premier 'niet met zijn wangedrag wegkomt'. ,,De premier is zelf honderd procent verantwoordelijk voor het dalende vertrouwen in de politiek." Hij heeft niets goeds te zeggen over het feit dat de sms van Halsema kwijt is geraakt in de archieven.
Hij dient een motie van wantrouwen in, mede ondertekend door Wybren van Haga.
Lilian Marijnissen (SP) vraagt zich af waar de premier het lef vandaan haalt om de Kamer aan te spreken zoals hij vandaag heeft gedaan. ,,De mensen die de problemen hebben veroorzaakt, die gaan ze niet oplossen."
Caroline van der Plas (BBB) vindt 'het gestrekte been' van de premier 'totaal ongepast'. ,,Het is heel erg jammer dat de minister president zich door emotie hiertoe heeft laten leiden."
Ze dient een motie in om de telefoonrekeningen openbaar te maken, zodat de omvang van het sms-verkeer bekend kan worden.
Farid Azarkan (Denk) vindt het debat beschamend. Hij vindt dat de premier het wantrouwen aan zichzelf heeft te danken omdat, volgens Azarkan, liegt en de waarheid verdraaid.
Jesse Klaver (GroenLinks) leest een motie voor, ondertekend door Azarkan en Kuiken. Hij verzoekt de minister president tot betere archivering, en vindt dat hij zich niet aan de archiefwet heeft gehouden.
Jesse Klaver (GroenLinks) verwijt de premier de aandacht af te leiden van waar het debat over gaat door de Kamer aan te vallen over omgangsvormen. Hij wil de premier vragen zelf ook naar zijn omgangsvormen te kijken. Ook wil Klaver weten hoe het gaat met het opvragen van metadata over sms'jes. Hij wil de omvang weten van de hoeveel berichten er worden gestuurd.
Rutte zegt dat niet te willen doen, en wil daar niet verder op in gaan. De Kamervoorzitter geeft Klaver niet meer de ruimte om er verder op in te gaan, tot ongenoegen van de GroenLinksleider.
Laurens Dassen (Volt) wilde een vraag stellen over het systeem van Noorwegen - de telefoon van de ministers iedere week automatisch uitlezen en archiveren - want die toezegging was hem niet duidelijk.
De premier gaat niet toezeggen dat ze dat gaan doen, maar hij zegt wel toe om het te gaan onderzoeken. Volt overweegt een motie, aldus Dassen.
Premier Rutte zegt toe te zullen kijken naar een extra beoordelingsstap waarin gecontroleerd wordt of communicatie bestuurlijk is of niet. Dan zou er dus iemand meekijken wat verwijderd kan worden en wat niet, en ligt die beslissing niet alleen bij de bestuurder.
Rutte heeft twee telefoons, deelt hij. Een smartphone om nieuws op te kijken, en hij had een Nokia, maar nu een andere smartphone voor communicatie.
Premier Rutte is bereid om de inspectie te vragen hoe ze archivering en ordening bij Algemene Zaken kunnen verbeteren. Wel is al duidelijk dat de huidige regels de werkwijze van Rutte gewoon mogelijk maken.
Kamervoorzitter Vera Bergkamp stelt voor dat de premier nu alle vragen beantwoordt voordat er weer interrupties plaatsvinden
Lilian Marijnissen (SP) vindt het onverantwoord wat er zojuist is gebeurd. Waar haalt de premier het lef vandaag om onder andere Caroline van der Plas 'vals' te noemen en Attje Kuiken te wijzen dat ze het debat maar terug moet kijken omdat zij een patroon van vertrouwensverlies aanhaalt?
De minister president merkt dat de laatste jaren gebeurt dat Kamerleden 'te snel een sticker plakken over liegen en de waarheid verdraaien'. Ook nu weer 'met de Nokia' merkt hij in de samenleving en de politiek dat 'er een verschuiving van waarden en omgangsvormen' plaatsvindt na alle tweets over patronen. ,,Als we alle dossiers een voor een bespreken, zie je dat het helemaal niet waar is dat we altijd zouden liegen."
Marijnissen 'vindt het stuitend'. ,,Volgens mij is het arrogantie van de macht die hier spreekt." Zij zegt dat het vertrouwen niet dalende is doordat de Kamer kritisch is, maar door alle fouten die de premier heeft gemaakt.
Stieneke van der Graaf (CU) vraagt de minister president waarom hij zo stellig volhoudt dat hij binnen de regels heeft gewerkt, want ze denkt dat hij de regels heeft opgerekt door sms'jes door te bellen.
De premier is het ermee eens dat daar 'een spanningsveld zit', maar hij denkt niet dat hij de regels heeft opgerekt. Er is 'zeker een kwetsbaarheid aanwezig, aldus de premier.
Premier Rutte wond zich op over vragen vanuit de oppositie die eerder in het debat sprak van een patroon van gebrekkige informatievoorziening aan de Kamer ,,Wat je dan doet is zeggen: joh, je krijgt de kans niet eens meer om al die aparte momenten die wij beschouwen als onderdeel van een patroon te verdedigen en uit te leggen. Nee, dat is een patroon en dit past daar ook weer in. En ik ga daar in dit debat weer eens flink tegenin." Hij noemde dit sentiment 'vals', en zei te vinden dat hij zijn integriteit moet verdedigen.
De minister-president zei dat het 'niet meer relevant' is hoe hij zich verdedigt in de Kamer. ,,Wat zou de reden zijn dat steeds meer Nederlanders zeggen: ik kijk niet meer naar dat debat op televisie? Omdat alles begint bij wantrouwen. Bij een absoluut, fundamenteel gevoel van: de zaak wordt geflest." Hij zei dat ook andere bewindslieden zich in de ministerraad hebben beklaagd over de toon die in het parlement wordt aangeslagen.
Bij een vraag van Caroline van der Plas (BBB) over het vertrouwen in de overheid reageert de premier dat hij zich gewoon aan de wet heeft gehouden.
,,Voorzitter, volgens mij spreek ik Swahili, want de minister president begrijpt mijn vraag niet", reageert Van der Plas. Ze wil weten of dit soort zaken effect hebben op het vertrouwen in de overheid. Rutte herhaalt nogmaals dat hij zich aan de regels heeft gehouden, dus hij ziet niet in hoe het het vertrouwen zou schaden.
Het is volgens de premier 'niet terecht' dat het een patroon genoemd wordt door Van der Plas. Hij zegt 'nooit te liegen' en 'transparant' te werk willen gaan. Hij verwijt het de Kamerleden dat ze met wantrouwen naar het kabinet het debat starten.
Esther Ouwehand (PvdD) begint over 'het parafraseren van berichtjes'. Ze vraagt hoe dat in zijn gang ging en of hij ook controleert of het goed is opgeslagen.
Premier Rutte reageert dat hij bij lange berichten degene in kwestie belde die het dan voor hem archiveerde. Of het bericht als zodanig ook werd gearchiveerd, dat werd niet gecontroleerd. ,,Wel komt dat dan terug in mailcontact, dat ik diegene erover heb gebeld."
Wybren van Haga (Groep Van Haga) kan zich niet voorstellen dat de premier zo lang bezig is met archiveren. ,,Iedere avond anderhalf uur je sms'jes doorscrollen, daar heeft de minister president toch geen tijd voor?"
Rutte reageert niet te weten hoe lang hij er precies mee bezig is omdat hij op het moment zelf beslist of een sms doorgestuurd moet worden of niet. ,,Zo veel zijn het er ook weer niet", aldus de premier.
Freek Jansen (FVD) snapt niet waarom de premier zijn sms'jes überhaupt verwijdert. Zijn appjes gaan 'jaren en jaren' terug, aldus het kamerlid. Waarom doet de premier dat?
Rutte noemt dat zijn Nokia traag werd van alle sms'jes, dus hij moest wel. Jansen vindt dat niet geloofwaardig.
Geert Wilders (PVV): ,,Na een minuut aan het woord zit de premier al gelijk een half uur in de problemen." Hij noemt dat de premier meteen in de fout is gegaan. Hij vraagt Rutte welke conclusie hij daaruit trekt.
Rutte reageert dat hij de conclusie trekt dat mensen ook wel eens een fout maken. Het sms'je is gewoon doorgestuurd, aldus de premier, maar er is iets fout gegaan met het archiveren.
Premier Rutte vindt dat hij 'heeft gehandeld naar de wet en naar de geest van de wet'. ,,Ik stuur alle relevante sms'en door, dat moet sowieso omdat ik er ook met ambtenaren over werk." Dat de kamer er een patroon in ziet 'waar ik van a tot z mee oneens ben' dat is de visie van de Kamer, aldus Rutte. ,,Als u mij niet vertrouwt, ga ik andere dingen doen", aldus de premier.
Farid Azarkan (Denk) vraagt of iemand de premier toetst op zijn afwegingen wat er bewaard moet worden. Premier Rutte reageert dat dat niet hoeft van de wet, maar dat er in de toekomst wel naar gekeken kan worden. Azarkan wil nog niet naar de toekomst kijken, want 'nu zijn we hier voor verantwoording van wat de minister president gedaan heeft'.
Premier Rutte deelt dat de sms-wisseling van Halsema al openbaar is gemaakt in een wob-verzoek met de gemeente Amsterdam. Hij kan niet achterhalen waarom deze niet bij het eerdere verzoek naar boven is gekomen.
Geert Wilders (PVV) eist de sms nu in ontvangst te kunnen krijgen. Dat kan volgens Rutte nog niet, omdat het aan Amsterdam ligt om het openbaar te maken omdat ze het niet zelf hebben gearchiveerd. Wilders verbaast zich dat Rutte een sms'je over coronarellen niet als bestuurlijk worden geacht.
Ook Pieter Omtzigt (Lid Omtzigt) heeft kritiek op dat het bericht niet is bewaard, want hij vindt het bij uitstek een bestuurlijke aangelegenheid. Hij wil weten wat volgens Rutte de definitie van een bestuurlijke aangelegenheid is. Rutte zegt dat het onduidelijk is waarom het bericht niet bewaard is, maar dat het geen besluitvaardig bericht was.
Jesse Klaver (GroenLinks) denkt dat we op deze manier meteen 'bij de kern van de zaak' zijn: ,,Een premier die zelf bepaalt wat een bestuurlijke aangelegenheid is". Hij wil weten waarom het niet gearchiveerd is. Rutte reageert dat hij het appje wel degelijk heeft doorgestuurd, maar dat deze niet terug kon vinden in het archief.
Kamervoorzitter Vera Bergkamp opent de vergadering weer. Nu is premier Mark Rutte zelf aan het woord. Vera Bergkamp deelt nogmaals dat ze het debat om 16 uur moet sluiten. De kamer denkt dat ze het redden voor die tijd, en willen niet vanavond verder debatteren.
Alle aanwezige fracties zijn aan het woord geweest. Kamervoorzitter Vera Bergkamp schorst de vergadering voor een half uur. Het debat gaat verder om 13.20.
Geert Wilders (PVV) heeft nog een toevoeging over de sms van Femke Halsema die is verdwenen. Hij wil graag dat de premier de inhoud daarvan naar de kamer stuurt, waarmee ingestemd wordt.
Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) denkt de de minister president het zichzelf moeilijk heeft gemaakt door de Nokia als 'gimmick' te blijven gebruiken. Ze wil graag weten of de premier zich heeft laten adviseren of deze nog wel bruikbaar was. Ze spreekt de premier ook aan op het 'parafraseren' van de lange berichten. Van der Graaf stelt Rutte de vraag in hoeverre de parafrases overeenkwamen met de werkelijkheid.
,,Wij denken dat het tijd is om die regels aan te scherpen", aldus Van der Graaf wijzend op de archiveringsregels van tekstberichten. Er moet wel goed over gesproken worden, want 'er is altijd een manier om er omheen te gaan'. ,,Het is belangrijk om transparant te zijn en het vertrouwen terug te winnen."
Liane den Haan (Fractie Den Haan) is aan de beurt. Ze vindt het moeilijk voor te stellen dat de premier nog zo lang met een oude telefoon heeft gewerkt. Er moet volgens Den Haan goed gepraat worden over transparantie en archiveren, en niet alleen over het omgaan met tekstberichten. Ze roept op het debat over Digitale Zaken snel met elkaar te gaan voeren.
,,De wijze waarop we met elkaar omgaan verdient niet de schoonheidsprijs", voegt Den Haan toe. Ze spreekt politici aan die op TikTok en andere sociale media platformen al kritiek deelden vóór het debat. Ze wacht het verhaal van de premier af en velt dan pas een oordeel.
Freek Jansen (FVD) is de volgende spreker. Hij stelt, zoals hij al meerdere keren vandaag heeft gedaan, dat 'heel Nederland weet' dat de premier ervoor heeft gekozen de sms'jes te verwijderen omdat hij zaken weg wilde stoppen. ,,Deze premier heeft het idee dat hij boven de wet staat." Jansen noemt ook de ontspannen houding van premier Rutte als argument dat het hem niets zou schelen.
Liegen is volgens Jansen de 'modus operandi' van de premier. Hij hoopt dat het 'eindelijk een eye opener kan worden' dat de premier ook over zijn verkiezingsbeloftes liegt.
Joost Sneller (D66) is na een lange periode van interrupties aan de VVD aan de beurt. Volgens hem 'gaat het debat in de kern over de controle op de macht'. Hij 'schudde zijn hoofd' toen hij hoorde over het berichtenbeheer van de premier. Sneller wil graag de mening van de premier over het probleem horen, los van zijn eigen werkwijze.
Hij wil weten of de premier bereid is om de inspectie te vragen om een oordeel of hij zich aan de archiefwet heeft gehouden. De regels en verplichtingen mogen wel onhandig zijn, aldus Sneller, 'maar dat zijn ze niet voor niets.
Attje Kuiken (PvdA) start de interrupties. Ze wil weten waarom het vicepremier Kaag wel lukt om zich aan de ingewikkelde archiveringsregels te houden, en Rutte niet. Sneller hoopt het patroon te doorbreken dat de regels duidelijker en handhaafbaarder worden na problemen als het verdwenen sms'je van Polman. ,,We moeten zorgen dat die regels robuuster zijn", aldus Sneller.
Esther Ouwehand (PvdD) vraagt of het nodig is dat deze premier er zit om de archivering beter te maken. Sneller reageert dat het niet uitmaakt wie er in het torentje zit.
Ulysse Ellian (VVD) noemt het goed dat het debat snel vandaag gehouden kan worden. De overheid moet goed archiveren, vindt Ellian, en de onduidelijkheid over de sms'jes van de premier past daar niet in. Hij zou graag toelichting van de premier willen over hoe hij besloot chatberichten te verwijderen of niet, en ook wil hij weten hoe bepaalde sms'jes als die van Halsema kwijt zijn geraakt. Ook wil hij van de premier weten hoe hij de toekomstige archivering van sms-berichten ziet.
Freek Jansen (FVD) start de interrupties en vindt dat 'het voor heel Nederland duidelijk is' dat de premier niet controleerbaar wil zijn. Ellian reageert met de vraag of je al op voorhand moet bepalen of iemand te vertrouwen is voordat deze persoon zijn eigen verhaal heeft gedaan. Hij roept op eerst goed te luisteren.
Geert Wilders (PVV) denkt dat het vandaag niet gaat 'over die stomme sms'jes' maar over een patroon van ongeloofwaardigheid. Hij vraagt aan Ellian wanneer het klaar is voor de VVD met 'de betonrot van Rutte'. Ellian reageert dat het debat vandaag voor hem niet daarover gaat, maar om het sms-verkeer van de premier.
Lilian Marijnissen (SP) is benieuwd naar een oordeel vanuit Ellian. Ze wil weten of hij ook vindt dat er sprake is van een patroon. Ellian zegt zich te verzetten tegen het patroon van onwaarheden. Hij wil nog geen oordeel vellen voordat de premier zijn verhaal heeft gedaan.
Wybren van Haga (Groep Van Haga) noemt de woorden van hoogleraar Staatsrecht die stelt dat de acties van Rutte 'tegen de letter en geest van de wet' noemt. Ellian zegt daar anders over te denken. Hij denkt dat de premier niet per se de wet heeft overtreden.
Jesse Klaver (GroenLinks) zegt naast een patroon bij de premier ook een patroon bij de VVD te zien. Iedere keer dat de premier volgens Klaver de wet overtreedt reageert de VVD met 'Ah, moet je niet doen, het is zo'n leuke vent', aldus Klaver. Hij vraagt Ellian waarom de VVD de premier deze keer weer verdedigt. Ellian zegt dat het wettelijk gezien zou kunnen, als de toelichting van de premier klopt. Die wacht hij graag af.
Pieter Omtzigt (Lid Omtzigt) wijst Ellian op de selectielijsten waar de premier zich aan had moeten houden bij het archiveren van zijn berichten. Daar staat namelijk niet in dat hij de berichten had mogen voorlezen. Ellian vindt de selectielijsten ook 'van essentieel belang'. Hij noemt enige controle daarop ook verstandig, maar hij verwacht dat de premier alles zorgvuldig heeft geselecteerd.
Laurens Dassen (Volt) begint zijn betoog met 'daar gaan we weer'. Hij vindt dat, ook al zijn er veel andere problemen om op te lossen, het goed is dat ze hier nu over staan te debatteren. Ook Dassen heeft het over een patroon: ,,Onze premier neemt vaak een loopje met de rechtstaat."
Ook begint Dassen over het lage overheidsvertrouwen. ,,Vertrouw me nu maar", wat de premier gisteren zei bij het persmoment werkt niet als de premier zijn eigen sms'jes verwijdert, vindt hij.
Dassen stelt voor om van Noorwegen te leren, waar de telefoons van de ministers wekelijks worden uitgelezen, waarna wordt bepaald wat er wordt gearchiveerd. Hij wil graag weten wat Rutte daarvan vindt.
Esther Ouwehand (PvdD) zegt dat haar partij 'het onverstaanbaar vindt dat we weer hier staan'. Ze heeft een vraag aan de coalitiepartijen: ,,Dat herstel van vertrouwen, waar gaat dat vandaan komen? Jullie leggen de lat zo laag." Ze vindt dat de premier uit zichzelf de wet moet respecteren. Ze spreekt in het bijzonder D66 aan: ,,Hoe gaan we de klimaatcrisis oplossen als het vertrouwen zo laag ligt?"
,,Het is onacceptabel dat de coalitiepartijen het hierop laten aankomen", aldus Ouwehand.
Kees van der Staaij (SGP) zegt dat 'tijden veranderen'. Hij zegt dat zijn vrouw Marlies niet te spreken was dat een debat over de sms'jes van Rutte voorrang kreeg op alle andere problemen in de wereld. ,,Je moet oppassen dat zo'n debat geen spijkers op laag water zoeken wordt", aldus Van der Staaij. Hij vindt dat er niet te lang doorgepraat moet worden, en dat er ook niet van te voren besloten moet worden dat de premier de intentie had om iedereen te bedriegen.
Derk Jan Eppink (JA21) zegt dat de uitspraken van de premier over zijn sms'jes 'steeds meer op smoesjes beginnen te lijken'. Hij wil weten hoe de relevante sms'jes van Polman en Halsema kwijt zijn geraakt. ,,Was de premier bezig met de geschiedenis te herschrijven, en dat als historicus?" vraagt Eppink.
Eppink wil, conform de wet woo, de premier vragen alsnog al zijn sms'jes openbaar te maken. ,,Deze wet is ook geldig voor onze minister president."
Attje Kuiken (PvdA) is aan de beurt om te spreken. Ze noemt het archiveren van de sms'jes een belangrijk deel in het leren van crisissituaties. Ze vraagt de premier wat er is gedaan na eerdere momenten waaruit bleek dat sms'jes niet goed genoeg werden gearchiveerd, bijvoorbeeld bij het verdwenen sms-bericht van Polman. ,,Welke lessen heeft de premier daarvan geleerd, en wat is er gedaan?"
,,Waarom zou de belangrijkste bestuurder van het land de hele dag bezig zijn met het archiveren en verwijderen van berichtjes?" vraagt Kuiken zich af. Ze noemt de uitleg van de premier 'ongeloofwaardig'. ,,Het geheugen van de telefoon van de premier wordt als eenzelfde excuus gebruikt als het geheugen van de premier zelf."
Henri Bontenbal (CDA) zegt dat de vraag 'niet alleen is of de premier zich aan de letter van de wet heeft gehouden, maar ook aan de geest van de wet'. Hij vraagt zich af of de premier zich kan aangeven hoe vaak de premier sms'jes doorstuurde naar ambtenaren. ,,Waren dat er maar 20 per dag?"
,,Vindt de minister president niet dat hij een voorbeeldfunctie heeft, ook naar andere overheidsfunctionarissen?", vroeg Bontenbal zich af.
Farid Azarkan (Denk) interrumpeert met de vraag of wat de minister president heeft gedaan voldoet aan wat er geëist wordt. Bontenbal reageert dat hij dat aan de premier moet vragen, maar dat hij denkt dat wet niet per se voorschrijft dat alles bewaard moet worden.
Freek Jansen (FVD) stelt dat 'niemand in Nederland het verhaal van de premier gelooft', en hij vraagt of Bontenbal het zelf wel gelooft. Bontenbal reageert dat hij eerst de antwoorden van de premier af wil wachten alvorens te oordelen.
Caroline van der Plas (BBB) valt het op dat bij het debat van de hele coalitie geen enkele fractievoorzitter aanwezig is. Ze vraagt Bontenbal waarom daarvoor gekozen is. Volgens hem is het om praktische overwegingen gedaan omdat er eigenlijk een debat over Digitale Zaken had plaatsgevonden had waar hij bij zou zijn geweest.
Pieter Omtzigt (Lid Omtzigt) vraagt of Bontenbal ook geïnteresseerd is om de telefoonrekeningen te zien waar in staat wanneer welke sms'jes gestuurd zijn. Volgens Bontenbal hoeft niet alles bewaard te worden, maar hij denkt dat de premier 'zich wel kwetsbaar maakt' door zelf te kiezen welke berichten hij bewaart.
Lilian Marijnissen (SP) vraagt Bontenbal of hij denkt dat er sprake is van een patroon. Bontenbal wil daarvoor eerst de antwoorden van de premier afwachten, tot ongenoegen van de SP-fractievoorzitter.
Wybren van Haga (Groep Van Haga) stelt dat een provider berichten 12 maanden moet bewaren, maar in de brief aan de Kamer zegt premier Rutte dat de berichten na drie maanden niet meer beschikbaar zijn. Van Haga wil weten hoe dat zit.
,,We hebben te maken met een man die voor de zoveelste keer denk dat de wet voor iedereen geldt, maar voor hem niet", aldus Van Haga.
Geert Wilders (PVV) noemt premier Rutte 'een politieke Bermudadriehoek' waar informatie in lijkt te verdwijnen. Hij 'schuift informatie onder het tapijt', aldus Wilders. ,,We hebben een sjacheraar als premier, maar dit spant de kroon."
Wilders vindt dat de Kamer 'zich niet meer in de maling moet laten nemen'. Hij vindt het voornamelijk kwalijk dat berichten niet alleen zijn gewist, maar ook zijn geparafraseerd of in hoofdlijnen zijn doorgegeven. Ook vindt Wilders het kwalijk dat berichten verdwenen zijn 'met het excuus dat hij ook eens fouten maakt'.
,,Het gaat niet alleen om die stomme sms'jes, het gaat om het patroon van een sjacheraar", aldus Wilders. ,,Het vertrouwen is alleen maar erger geworden."
Lilian Marijnissen (SP) vindt het huidige debat belangrijk om te voeren. De mooie woorden over de 'nieuwe bestuurscultuur' blijken volgens Marijnissen weer niet vertaald te worden naar daden. Er zijn wetten om zorgvuldig om te gaan met informatie, en Marijnissen vraagt aan de premier of hij denkt dat hij in de geest van deze wetten heeft gehandeld.
Pieter Omtzigt (Lid Omtzigt) noemt het wissen en moeilijk vrijgeven van gegevens net als Jesse Klaver een patroon. ,,Dit is funest. Een premier en de regering staan niet boven de wet", aldus Omtzigt. ,,Het is ondermijning van de rechtstaat."
Caroline van der Plas (BBB) is de volgende spreker. ,,Wat krijg je als je het woord smoes schrijft zonder klinkers?" zo opent Van der Plas. Ze valt de CDA en CU aan op hun christelijke principes. Ze snapt niet 'hoe ze deze schertsvertoning nog kunnen toestaan'.
Het vertrouwen in de overheid ligt volgens Van der Plas op een dieptepunt vanwege 'de vergeetachtigheid van de premier en een gebrek aan transparantie'. Ze noemt archivering belangrijk voor dat vertrouwen, en het verwijderen van sms'jes past daar niet in. ,,Mijn archiefkast is te klein, dus dan archiveer ik het maar niet", noemt Van der Plas de gedachtegang van de premier.
Van der Plas wil graag de specificaties van de telefoonrekening van de premier aan de Kamer bekend wordt gemaakt zodat ze kunnen controleren hoe veel sms'jes de premier ontvangt. Ook wil ze weten wat de premier beschouwt als privé.
Farid Azarkan (Denk) is de tweede spreker. Hij vindt dat premier Rutte 'weinig inzicht heeft in zijn eigen gedrag'. Dat blijkt naast de sms'jes ook aan alle keren dat hij zich zaken 'niet meer kon herinneren', aldus Azarkan. ,,Het wordt tijd dat we grenzen gaan stellen en gaan zeggen 'Stop, hou op'."
Als eerste spreker is Jesse Klaver (GroenLinks) aan de beurt als aanvrager van het debat van vandaag. Hij noemt de vergeetachtigheid en missende gegevens een patroon van de minister president. ,,De bonnetjes van de Teevendeal waren weg, van belangrijke besprekingen zijn geen notulen gemaakt, vergeetachtigheid speelde ook rond functie-elders. Dat mag niet, dat kan niet", zegt hij over het feit dat de premier zelf sms'jes verwijderde van zijn telefoon.
Het klopt volgens Klaver inderdaad dat hij de berichten niet zelf hoefde te bewaren als de berichten ook bij ambtenaren op de telefoon staan. Wel miste hij veel berichten aan derden in wob-verzoeken. Deze had hij wettelijk gezien wel moeten bewaren, aldus de fractievoorzitter van GroenLinks. Hij wil graag meer informatie over het berichtenverkeer van de premier. Hoeveel is er verwijderd, hoeveel ontvangt hij op een dag, en wat werd doorgestuurd naar ambtenaren?
Ook begint Klaver over de verwijderde sms'jes die volgens Rutte niet op te halen waren bij de provider. De GroenLinksleider zou graag een overzicht willen zien van hoeveel berichten de premier per dag verstuurt en ontvangt. Dat zou op te halen moeten zijn, aldus Klaver.
Het verzoek van Klaver lijkt kansloos. In de brief aan de Kamer schrijft Rutte dat de metadata - wie sms't wie wanneer - slechts 'enkele maanden' bij de provider bewaard worden.
Caroline van der Plas (BBB) vraagt om de sprekerslijst aan te passen zodat de fractievoorzitters die bij het kinderopvangtoeslagdebat willen zijn ook daarbij aan kunnen sluiten. Dit wordt gesteund, en de sprekerslijst wordt aangepast.